Nowy porządek śmieciowy na Mazowszu

W poniedziałek radni województwa mazowieckiego uchwalili Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami. Określa on zasady gospodarowania odpadami, dzieląc Mazowsze na pięć regionów, na obszarze których wyznaczone zostały instalacje do przetwarzania śmieci. To ważna wiadomość zarówno dla gmin, jak i ich mieszkańców. Od przyszłego roku to właśnie gminy przejmą całkowitą odpowiedzialność za odpady wytworzone na ich terenie. Samorządy lokalne zadecydują również o wysokości opłat za wywóz śmieci. Koordynatorem nowego systemu jest Samorząd Województwa Mazowieckiego.

Rocznie mieszkańcy Mazowsza wytwarzają 1,8 mln Mg (megagramów) odpadów komunalnych. Aż 90 proc. z nich stanowią odpady niesegregowane. Niestety, zaledwie niewielki procent odpadów unieszkodliwiany jest przy wykorzystaniu nowoczesnych metod termicznych. Wciąż ponad 770 tys. Mg odpadów deponowanych jest na mazowieckich składowiskach odpadów komunalnych. Nie ma też dobrze rozwiniętego systemu selektywnego zbierania odpadów, czyli z podziałem np. na szkło, papier, plastik i pozostałe odpady. Aktualny system funkcjonuje bowiem głównie na bazie zarządzanych przez pojedyncze gminy składowisk niepowiązanych kompleksowym systemem. Ponadto na Mazowszu ciągle powstają dzikie wysypiska śmieci, a niektóre odpady są nadal spalane w domowych piecach.

Przez takie gospodarowanie odpadami nie tylko bezpowrotnie tracimy cenne surowce, które po odpowiedniej obróbce mogłyby być powtórnie wykorzystane, ale też zanieczyszczamy środowisko naturalne.

W uporządkowaniu i usystematyzowaniu gospodarki odpadami na Mazowszu ma pomóc Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami (WPGO 2012-2023). WPGO wyznacza cele do osiągnięcia w gospodarce odpadami na Mazowszu, wynikające z krajowych i unijnych przepisów. Plan promuje rozwiązania, pozwalające zminimalizować wpływ odpadów na środowisko. Do najważniejszych należy zaliczyć: zapobieganie powstawaniu odpadów, selektywną zbiórkę, recykling i odzysk, w tym wykorzystanie energii z odpadów.

Dokument ten stawia na nowoczesne systemy i innowacyjne rozwiązania. Jednym z jego elementów jest utworzenie Regionów Gospodarki Odpadami Komunalnymi (RGOK) o charakterze ponadgminnym. Takimi Regionami mogą być obszary zamieszkane przez co najmniej 150 tys. osób lub gmina licząca minimum 500 tys. mieszkańców. Na terenie Mazowsza przewiduje się powstanie pięciu RGOK-ów:
 
- m.st. Warszawy (51 gmin z powiatów: grodziskiego, legionowskiego, otwockiego, piaseczyńskiego, pruszkowskiego, warszawskiego zachodniego, wołomińskiego, żyrardowskiego, mińskiego, garwolińskiego oraz m.st. Warszawa),
- Ciechanowski (41 gmin z powiatów: ciechanowskiego, makowskiego, mławskiego, przasnyskiego i pułtuskiego),
- Ostrołęcko-Siedlecki (92 gminy z powiatów: ostrołęckiego, ostrowskiego, wyszkowskiego, łosickiego, garwolińskiego, siedleckiego, sokołowskiego, węgrowskiego, wołomińskiego, mińskiego, makowskiego, pułtuskiego oraz m. Ostrołęka i m. Siedlce),
- Płocki (60 gmin z powiatów: gostynińskiego, płockiego, płońskiego, sierpeckiego, sochaczewskiego, żuromińskiego, nowodworskiego, warszawskiego zachodniego, legionowskiego oraz m. Płock)
- Radomski (63 gminy z powiatów: białobrzeskiego, grójeckiego, lipskiego, kozienickiego, przysuskiego, radomskiego, szydłowieckiego, zwoleńskiego, piaseczyńskiego oraz m. Radom).
 
Pozostałych siedem mazowieckich gmin będzie objętych przez RGOK-i z województw łódzkiego (dwie) i podlaskiego (pięć).
 
Ponadto WPGO wskazuje regionalne instalacje do przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK), do których powinny trafiać zmieszane odpady komunalne, odpady zielone, pozostałości z sortowania przeznaczone do składowania. W przypadku braku regionalnych instalacji, zostały wyznaczone instalacje zastępcze, mające tymczasowo (do czasu budowy RIPOK) zapewnić zagospodarowanie odpadów. Plan uwzględnia również instalacje, które nie spełniają wymagań ochrony środowiska oraz harmonogram ich zamykania. W przypadku Mazowsza są to wyłącznie składowiska odpadów.
 
W województwie mazowieckim funkcjonuje obecnie jedna spalarnia oraz 14 instalacji MBP (mechaniczno-biologicznego przetwarzania). Ponadto istnieje 26 sortowni odpadów zmieszanych, 15 kompostowni odpadów zielonych, 6 instalacji do wytwarzania RDF, czyli paliwa z odpadów komunalnych oraz 55 czynnych składowisk o łącznej pojemności około 8,2 mln Mg.
 
Wojewódzki Plan Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012-2017 z uwzględnieniem lat 2018-2023 został opracowany w związku ze zmianą przepisów ustawy o odpadach. Do końca ubiegłego roku plany gospodarki odpadami były opracowywane na trzech szczeblach administracji samorządowej. Od 1 stycznia 2012 r. obowiązek ten został ograniczony wyłącznie do poziomu kraju i województw. Zadaniem gmin jest natomiast stworzenie warunków do organizacji systemu gospodarki odpadami komunalnymi w gminie. W tym celu gmina musi opracować dostosowany do nowych przepisów i założeń WPGO regulamin utrzymania czystości i porządku. Regulamin taki musi powstać w przeciągu pół roku od momentu uchwalenia WPGO. Gminy będą musiały także ustalić wysokość opłat za wywóz śmieci od mieszkańców oraz wybrać - w drodze przetargu - firmę, która będzie odbierała odpady i wywoziła je do konkretnej instalacji. Jednym z ich obowiązków będzie również zorganizowanie selektywnej zbiórki odpadów (m.in. papieru, metalu, tworzyw sztucznych, szkła i opakowań wielomateriałowych oraz odpadów komunalnych ulegających biodegradacji). Lokalne władze muszą zapewnić odzysk, recykling oraz przygotować do ponownego użycia wybranych rodzajów odpadów komunalnych. Konieczne będzie również ograniczenie składowania odpadów ulegających biodegradacji. Ponadto gminy wspólnie powinny podjąć działania zmierzające do budowy instalacji w obszarach deficytowych, które wskazuje plan.
 
Wraz z uchwaleniem Wojewódzkiego Planu Gospodarki Odpadami dla Mazowsza na lata 2012-2023, Sejmik podjął uchwałę w sprawie jego wykonania. Ta druga uchwała, ze względu na rangę aktu prawa miejscowego jest istotnym elementem budowy systemu gospodarki odpadami na Mazowszu. Określa ona, bowiem przynależność poszczególnych gmin do regionów gospodarki odpadami oraz wskazuje regionalne i zastępcze instalacje do ich obsługi. Mając wiedzę na temat przynależności do danego regionu i znając zlokalizowane na jego terenie instalacje, gmina może rozpocząć organizację systemu na administrowanym przez siebie terenie. W tym celu powinna podjąć szereg uchwał i ogłosić przetarg na odbiór odpadów. Ponadto, jeżeli w regionie występuje niedobór mocy przerobowych regionalnych instalacji, gminy powinny podjąć działania związane z budową nowych zakładów.