Sąd Najwyższy zajął się sprawą wyroku, jaki zapadł w Sądzie Okręgowym w Ostrołęce, a dotyczył paserstwa samochodów. Po ponad trzech latach od prawomocnego wyroku, w części go uchylono.
Trzy lata więzienia za paserstwo
Pierwszy finał tej sprawy miał miejsce jeszcze w 2018 roku, kiedy to Sąd Rejonowy w Pułtusku uznał oskarżonego za winnego paserstwa (także nieumyślnego) oraz podrabiania dokumentów i wymierzył karę 2 at więzienia. Akt oskarżenia liczył kilkadziesiąt punktów i w trzech z nich Sąd Okręgowy w Ostrołęce zdecydował się wyrok uchylić, przekazując do ponownego rozpoznania. W pozostałym zakresie wyrok utrzymano, w dodatku podwyższając karę do 3 lat więzienia. Miało to miejsce w lutym 2021 r.
Prawomocny wyrok z Ostrołęki nie zakończył jednak sprawy. Obrońca skazanego złożył kasację do Sądu Najwyższego, która to została w ostatnim czasie rozpatrzona. I okazuje się, że w aż sześciu punktach była zasadna. SN stwierdził, że w tym zakresie Sąd Okręgowy w Ostrołęce musi przeprowadzić postępowanie odwoławcze jeszcze raz. W pozostałych punktach kasacja była "oczywiście bezzasadna".
Warto jednak skupić się na tych punktach, które wzbudziły uzasadnione podejrzenia Sądu Najwyższego. Przeprowadzono bowiem rozważania dotyczące przestępstwa paserstwa - w tym również nieumyślnego.
Sąd "popadł w sprzeczność"
W kasacji obrońca skazanego zarzucał ostrołęckiemu sądowi rażące naruszenie prawa, które miało istotny wpływ na treść orzeczenia. Wskazywał m.in., że sąd dowolnie ocenił dowody z opinii biegłych, jak również zdyskredytowanie wyjaśnień oskarżonego oraz wniosków z opinii, "która powinna stanowić istotną informację wskazującą na konieczność dopuszczenia przez sąd dowodu z opinii biegłego z zakresu mechanoskopii". Właśnie brak dopuszczenia biegłego z zakresu mechanoskopii stanowił kolejny zarzut, obrońca twierdził również, że opinie biegłych pozyskane w sprawie były sprzeczne.
Dlaczego w części kasację uznano za zasadną? Sąd Najwyższy stwierdził, że sąd odwoławczy w uzasadnieniu wyroku "popadł w sprzeczność", niespójnie identyfikując standard postępowania nabywcy samochodu bądź części samochodowych co do ich pochodzenia.
Sąd skazał mężczyznę za paserstwo nieumyślne, wskazując, że ten upewnił się co do legalności nabywanych samochodów i części - choć prokuratura zarzucała oskarżonym, w tym temu, którego dotyczy kasacja, że pobieżnie sprawdzali samochody i nie ustalili, że pochodzą z czynów zabronionych, co oznaczałoby konieczność skazania za paserstwo umyślne.
Oskarżeni w toku postępowania wyjaśnili, że numery VIN w pojeździe i umieszczone na otrzymanych dokumentach były zgodne, a dopiero szczegółowe badania pozwoliły ustalić, że elementy z numerem VIN noszą ślady wtórnego montażu.
- Zatem skoro osoby profesjonalne, powołane w konkretnym celu, nie stwierdziły śladów przerabiania, to nie można wymagać od oskarżonych, aby w czasie nabywania ujawnili ślady przerabiania, a mimo to nabyli auta. Zasady doświadczenia życiowego, na które powołuje się prokurator, wskazują, że osoba nabywająca auto na rynku wtórnym poza ogólnym oglądem pojazdu, sprawdzeniem numeru VIN z dokumentami, zazwyczaj nie dokonuje tak szczegółowego sprawdzenia. Nie sprawdza, czy podłoga pojazdu jest fabrycznie montowana, ani pochodzenia poszczególnych elementów wyposażenia. Nieliczni sprawdzają nabywany pojazd w salonie pojazdów - stwierdził sąd.
Ale dalej sąd stwierdził jednak, że oskarżony "bezsprzecznie powinien liczyć się z możliwością zbycia mu pojazdu skradzionego". Napisano:
Dlatego spoczywał na nim obowiązek upewnienia się w ramach ogólnego doświadczenia życiowego oraz przeciętnego doświadczenia kierowcy co do stanu prawnego nabywanego pojazdu. Oskarżony był zobowiązany do wzmożonej ostrożności w sytuacji, gdy wiedział, że nabywany pojazd będzie przeznaczony do dalszej odsprzedaży. W praktyce wymagane było sprawdzenie co najmniej tożsamości zbywcy i jego uprawnienia do rozporządzania danym autem, skontrolowania dowodu rejestracyjnego, sprawdzenia numeru VIN, numeru silnika, oryginalności tabliczki znamionowej. Tych wszystkich podstawowych czynności oskarżony nie dopełnił, a jeśli dopełnił, to niestarannie. To samo dotyczy części, które stanowią wyposażenie pojazdu. Oskarżony winien nabywać je po otrzymaniu faktury lub paragonu. Również i w tym wypadku wiedział, że będą one stanowiły wyposażenie pojazdu przeznaczonego do sprzedaży
Sąd Najwyższy zwrócił uwagę na to, że z jednej strony sąd odwoławczy wskazał, że dopiero specjalistyczna opinia ujawniła, że nabywany pojazd był "składakiem", a z drugiej - stwierdził, że oskarżony powinien dokładnie sprawdzić pojazd.
- Zestawienie powyżej zarysowanych ścieżek postępowania w przypadku nabywania na rynku wtórnym pojazdów lub części samochodowych jawi się jako jednoznacznie sprzeczne - uzasadnił SN, który wskazał również, że z uzasadnienia oskarżony nie dowiedział się, jakie konkretnie błędy podczas transakcji popełnił i co powinien zrobić dodatkowo. Sąd Najwyższy uznał, że rozstrzygnięcie jest więc sprzeczne wewnętrznie i "uniemożliwia stronie ocenę, czy podniesione przez nią w apelacji zarzuty sąd ostatecznie uznał za zasadne, czy też nie".
Paserstwo - kiedy to przestępstwo?
Sąd zwrócił też uwagę na to, że przestępstwo paserstwa wymaga każdorazowo wykazania, że przedmiot pochodził z czynu zabronionego. Tymczasem, jak orzeczono, "w niniejszej sprawie, w odniesieniu do części czynów, nie precyzuje się w ogóle, z jakiego konkretnie czynu zabronionego pochodziło nabywane mienie, a w stosunku do pozostałych wskazywano, że chodzi o przestępstwo przerobienia znaków identyfikacyjnych VIN".
Dlatego też częściowo sprawę zwrócono do ponownego rozpoznania:
Sąd odwoławczy ponownie rozpoznając sprawę, zobligowany jest do jednoznacznego wskazania kryteriów oceny strony podmiotowej przestępstwa paserstwa z art. 291 k.k. oraz art. 292 k.k., a także ustalenia, czy dostatecznie na potrzeby ustalenia strony podmiotowej – udowodniono komplet znamion przedmiotowych tych typów.
1
8
14
27