Zadłużenie Polaków – skala i rodzaje długów

Ponad jedna trzecia dorosłych Polaków spłaca obecnie jakieś kredyty lub pożyczki. Na koniec 2023 r. około 14,8 mln osób miało czynne zobowiązania kredytowe w bankach albo pożyczkowe poza bankami.

Wśród nich dominują kredyty hipoteczne (posiada je ok. 3,8 mln osób) oraz kredyty gotówkowe (4,8 mln osób). Wiele osób korzysta także z limitów w koncie i kart kredytowych (po ok. 4,5 mln użytkowników każdej z tych form) czy spłaca kredyty ratalne w sklepach. Niestety, spora część zadłużonych ma problem z terminową spłatą swoich zobowiązań. Szacuje się, że blisko 2,6 miliona Polaków zalega z płatnościami, a łączna kwota ich przeterminowanych długów sięga rekordowych ok. 86 miliardów złotych. Średnie zaległe zadłużenie przypadające na jedną taką osobę wynosi już około 33,5 tys. zł. Długi Polaków dotyczą zarówno zobowiązań kredytowych (np. raty pożyczek i kredytów bankowych), jak i pozakredytowych (np. rachunki, czynsze, alimenty). Do zadłużenia Polaków w ostatnich latach przyczyniły się m.in. rosnące koszty życia, inflacja oraz utrudniony dostęp do taniego kredytu konsumpcyjnego.

Oprocentowanie kredytów a zmiany stóp procentowych

Sytuacja finansowa wielu kredytobiorców pogorszyła się wskutek gwałtownego wzrostu kosztów kredytu w ostatnim czasie. Rada Polityki Pieniężnej w latach 2021–2022 szybko podniosła stopy procentowe z poziomów niemal zerowych do najwyższego poziomu 6,75% (stopa referencyjna NBP) w 2022 r., aby walczyć z inflacją. Dopiero jesienią 2023 roku stopy zaczęto nieznacznie obniżać – od października 2023 główna stopa referencyjna wynosi 5,75%. Mimo tych obniżek oprocentowanie kredytów w Polsce nadal jest wysokie na tle ostatniej dekady. Przykładowo średnie oprocentowanie nowo udzielanych kredytów konsumpcyjnych pod koniec 2024 r. wynosiło około 11,5% w skali roku. Nowe kredyty mieszkaniowe były wtedy udzielane ze średnim oprocentowaniem około 7,5%. Dla wielu osób spłacających wcześniej zaciągnięte kredyty oznacza to istotny wzrost miesięcznych rat (zwłaszcza przy kredytach o zmiennej stopie procentowej) oraz większe obciążenie domowego budżetu. W tych warunkach rośnie zainteresowanie rozwiązaniami pozwalającymi obniżyć raty i uporządkować finanse – jednym z nich jest konsolidacja zadłużenia.

Czym jest konsolidacja kredytów?

Konsolidacja kredytów polega na połączeniu kilku posiadanych zobowiązań w jeden nowy kredyt, zaciągany w banku (lub instytucji pożyczkowej) w celu spłaty tamtych długów. W praktyce odbywa się to następująco:

• Składasz wniosek o kredyt konsolidacyjny w wybranym banku, wskazując, które swoje kredyty i pożyczki chcesz skonsolidować.
• Po pozytywnej decyzji bank udziela Ci nowego kredytu celowego, z którego środki są przeznaczone na spłatę dotychczasowych zobowiązań. Często wypłata odbywa się bezpośrednio – bank spłaca za Ciebie wskazane długi, aby mieć pewność, że zostały uregulowane.
• Od tego momentu zamiast kilku rat płacisz jedną ratę – nowego kredytu konsolidacyjnego. Najczęściej jej wysokość jest niższa niż suma poprzednich rat, ponieważ konsolidacja zwykle wiąże się z wydłużeniem okresu spłaty.

Kredyt konsolidacyjny może połączyć różne rodzaje długów, np. pożyczki gotówkowe, kredyty samochodowe, zadłużenie na kartach kredytowych czy limitach w koncie, a nawet (w wyższych kwotach konsolidacji) kredyt hipoteczny. W zależności od kwoty i zabezpieczeń wyróżnia się konsolidacje gotówkowe (bez zabezpieczenia hipotecznego, zwykle do ok. 300 tys. zł) oraz konsolidacje hipoteczne (gdzie zabezpieczeniem nowego kredytu jest hipoteka – stosowane przy bardzo wysokim łącznym zadłużeniu).

Celem konsolidacji jest przede wszystkim ułatwienie spłaty długów. Zamiast pamiętać o wielu terminach płatności i radzić sobie z kilkoma różnymi ratami, mamy jedno uproszczone zobowiązanie. Dodatkowo często udaje się obniżyć łączną miesięczną ratę do poziomu dostosowanego do bieżących możliwości finansowych kredytobiorcy.

Zalety konsolidacji – kiedy warto z niej skorzystać?

Kredyt konsolidacyjny bywa polecany przez banki jako sposób na złapanie finansowego oddechu w sytuacji, gdy spłata wielu długów zaczyna nas przerastać. Rozwiązanie to ma kilka istotnych zalet potwierdzanych przez ekspertów: pozwala dostosować warunki spłaty do aktualnych możliwości finansowych, pomaga uniknąć opóźnień w regulowaniu rat i wprowadza porządek w finansach (jedna rata zamiast wielu). Konsolidacja może uchronić przed wpadnięciem w spiralę zadłużenia – dzięki zmniejszeniu comiesięcznego obciążenia budżetu łatwiej jest terminowo spłacać dług i nie generować kolejnych zaległości. Jest to szczególnie korzystne dla osób, które mają na koncie kilka różnych kredytów (np. gotówkowy, ratalny, zadłużenie na karcie) i zaczynają tracić kontrolę nad ich obsługą.

W jakich sytuacjach konsolidacja najbardziej się opłaca? Przede wszystkim wtedy, gdy nowa rata będzie wyraźnie niższa od sumy dotychczasowych, co poprawi naszą płynność finansową. Dzieje się tak zazwyczaj, gdy nowy kredyt jest rozłożony na dłuższy okres spłaty. Ważne jednak, aby łączny koszt takiej operacji nie przekreślał korzyści. Dlatego opłacalność konsolidacji rośnie, gdy nowy kredyt ma niższe oprocentowanie niż miały nasze dotychczasowe zobowiązania. Na przykład, jeśli spłacamy długi na karcie kredytowej czy w firmach pożyczkowych (gdzie rzeczywiste roczne oprocentowanie bywa bardzo wysokie), zastąpienie ich kredytem konsolidacyjnym o niższej stopie procentowej obniży sumę odsetek i rat. Eksperci wskazują, że oprocentowanie kredytu konsolidacyjnego często bywa niższe niż to przy typowych pożyczkach gotówkowych czy kartach kredytowych, co dodatkowo działa na korzyść konsolidacji.

Podsumowując, konsolidację warto rozważyć, gdy czujemy że obecna suma rat nas przerasta lub kiedy chcemy zmniejszyć koszty obsługi drogich zadłużeń. Ważne jednak, by przed podjęciem decyzji dokładnie przeanalizować warunki nowego kredytu – temu służy m.in. porównanie RRSO (rzeczywistej rocznej stopy oprocentowania) nowej oferty z kosztami naszych dotychczasowych długów. Jeśli RRSO kredytu konsolidacyjnego jest niższe niż średnie RRSO konsolidowanych zobowiązań, to znak, że konsolidacja może przynieść oszczędności.

Na co zwrócić uwagę przy wyborze oferty konsolidacyjnej?

Aby konsolidacja rzeczywiście pomogła nam wyjść na finansową prostą, trzeba wybrać odpowiednią ofertę. Przy podejmowaniu decyzji o kredycie konsolidacyjnym zwróć uwagę na następujące kwestie:

• Oprocentowanie i RRSO – kluczowe jest, by nowy kredyt miał jak najniższe oprocentowanie (i RRSO) w porównaniu z tym, co płaciliśmy dotychczas. Im niższe oprocentowanie, tym większa szansa, że konsolidacja się opłaci.
• Prowizje i opłaty dodatkowe – sprawdź, czy bank pobiera prowizję za udzielenie kredytu konsolidacyjnego albo wymaga wykupienia ubezpieczenia. Takie dodatkowe koszty podnoszą całkowitą kwotę do spłaty i mogą zniwelować korzyści z niższego oprocentowania. Upewnij się, że rozumiesz wszystkie opłaty (prowizje, ubezpieczenia, opłaty przygotowawcze) zapisane w umowie – to właśnie one często stanowią ukryte koszty konsolidacji.
• Okres spłaty – wydłużenie czasu spłaty to sposób na uzyskanie niższej raty, ale pamiętaj, że im dłuższy okres kredytowania, tym większa łączna suma odsetek zapłaconych bankowi. Wybierz taki okres, który daje Ci komfortową ratę, ale jednocześnie nie jest znacząco dłuższy niż łączny pozostały okres spłaty Twoich obecnych kredytów – dzięki temu nie przepłacisz nadmiernie za dodatkowe lata.
• Dodatkowa gotówka – wiele banków kusi możliwością dobrania przy konsolidacji dodatkowej kwoty na dowolny cel. Zastanów się dobrze, czy naprawdę jej potrzebujesz. Każda dodatkowo pożyczona złotówka to wyższe zadłużenie i potencjalnie dłuższy okres spłaty, a więc wyższy koszt całkowity konsolidacji. Unikaj pokusy powiększania długu przy konsolidacji, jeśli nie jest to absolutnie konieczne.
• Warunki oferty – zwróć uwagę na wymagane formalności i ewentualne warunki promocyjne. Czasem bank oferuje lepsze oprocentowanie w zamian za skorzystanie z innych produktów (np. założenie konta osobistego lub wykup ubezpieczenia na życie). Policz, czy taka oferta rzeczywiście Ci się opłaca po uwzględnieniu kosztu dodatkowego produktu. Sprawdź też, czy możliwe jest złożenie wniosku online – konsolidacja online bywa wygodniejsza i niekiedy szybciej dostępna.

Dobrym pomysłem jest skorzystanie z dostępnych rankingów kredytów konsolidacyjnych oraz kalkulatorów – pozwolą one szybko zorientować się, który bank oferuje najtańszy kredyt w interesującej nas kwocie i jaką ratę możemy uzyskać. Zawsze czytaj uważnie umowę przed podpisaniem i nie bój się pytać doradców o wyjaśnienie wszystkich zapisów. Pamiętaj, że konsolidacja ma Ci pomóc, więc oferta powinna być przede wszystkim korzystna finansowo i przejrzysta.

Kiedy konsolidacja zadłużenia się nie opłaca?

Mimo wielu zalet, konsolidacja nie jest remedium na każdą sytuację i nie zawsze będzie korzystna. Eksperci ostrzegają, aby nie zaciągać kredytu konsolidacyjnego pochopnie lub jedynie dla wygody. Jeżeli Twoja sytuacja finansowa jest stabilna, radzisz sobie ze spłatą obecnych rat, a konsolidacja miałaby służyć wyłącznie „uproszczeniu” spłaty, to warto się zastanowić dwa razy. Wydłużenie okresu spłaty przy konsolidacji oznacza bowiem więcej zapłaconych odsetek w sumie. Kredyt konsolidacyjny to nadal kredyt – generuje koszty, które w niektórych przypadkach mogą przewyższyć korzyści. Jeśli więc nie masz problemów ze spłatą, lepszym rozwiązaniem może być po prostu dalsza systematyczna spłata dotychczasowych zobowiązań (a nawet ich nadpłacanie, jeśli to możliwe), zamiast zaciągania nowego długu.

Konsolidacja nie opłaci się również w sytuacji, gdy łączny koszt nowego kredytu będzie wyższy niż to, co zapłacilibyśmy spłacając oddzielnie obecne długi. Może się tak zdarzyć, gdy np. nasze dotychczasowe kredyty miały już stosunkowo niskie oprocentowanie, a nowa oferta konsolidacyjna wcale nie jest dużo tańsza lub wiąże się z wysoką prowizją. Uwaga na szczególne przypadki: jeśli jeden z Twoich długów to kredyt hipoteczny z korzystnym (niskim) oprocentowaniem, konsolidacja go razem z droższymi kredytami konsumpcyjnymi może podnieść koszt obsługi części hipotecznej (bo kredyt konsolidacyjny gotówkowy będzie droższy niż stara hipoteka). W takiej sytuacji lepiej konsolidować tylko droższe pożyczki, a tani kredyt hipoteczny zostawić bez zmian.

Ponadto, należy pamiętać, że aby otrzymać kredyt konsolidacyjny w banku, trzeba wykazać się zdolnością kredytową i w miarę dobrą historią spłaty. Osoby, które już mocno zalegają ze spłatą rat i mają negatywne wpisy w BIK, mogą mieć trudność z uzyskaniem konsolidacji bankowej. Dla nich alternatywą bywa konsolidacja w firmach pożyczkowych, ale jej koszt bywa wyższy. Z tego względu najlepiej nie dopuszczać do poważnych zaległości – działać z wyprzedzeniem. Gdy przewidujemy problemy ze spłatą wielu rat, wnioskować o konsolidację zawczasu, póki nasza wiarygodność finansowa jest jeszcze na akceptowalnym poziomie.

Podsumowanie i dodatkowe informacje

Konsolidacja zadłużenia może być wybawieniem dla osób tonących w długach, ale wymaga rozsądnego podejścia. Opłaca się przede wszystkim wtedy, gdy dzięki niej obniżamy miesięczne obciążenia i unikamy zaległości, nie ponosząc przy tym nadmiernie wysokich nowych kosztów. Zanim zdecydujesz się na taki krok, dokładnie przeanalizuj swoją sytuację i dostępne oferty – kieruj się danymi (oprocentowaniem, RRSO, kosztami) oraz własnymi potrzebami. Pamiętaj, że celem jest poprawa Twojej sytuacji finansowej w długim terminie, a nie chwilowa ulga okupiona większymi kosztami w przyszłości.

Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o ofertach konsolidacji zadłużenia lub poszukujesz korzystnej propozycji kredytu konsolidacyjnego, zajrzyj na stronę Finreal – Pożyczka konsolidacyjna. Znajdziesz tam dodatkowe informacje, które pomogą Ci podjąć świadomą decyzję na drodze do wyjścia z długów.

Materiał zewnętrzny.