Wigilia na Kurpiach. Tak święta spędzali nasi przodkowie

Jak wyglądała wigilia na Kurpiach kilkadziesiąt lat temu? Zobaczyć to można na archiwalnym zdjęciu, pokazującym moment tradycyjnej wigilijnej wieczerzy w Tatarach, gm. Kadzidło. Wigilijne zwyczaje były różne - oto najważniejsze z nich.

Wigilia na Kurpiach. Tradycyjna wieczerza

Tradycje wigilijne na Kurpiach są niezwykle ciekawe. Dziś nie wszystkie bożonarodzeniowe zwyczaje przetrwały, ale na pewno warto przypominać, jak święta spędzali nasi przodkowie. Zaglądamy do publikacji Związku Kurpiów, zawierającej zebrane dzieła ks. Władysława Skierkowskiego.

Wieczerza wigilijna odbywała się w sposób następujący: najpierw ojciec jako głowa domu bierze do ręki opłatek ze stołu, za nim matka i dzielą się z dziećmi i innymi członkami rodziny, życząc „abyśwa wszyscy za rok scanślizie docekali” . Dzieci zwykle całują rodziców w rękę i mówią: "Bóg wom zapłać”. Jeśli które z dzieci lub rodziców nie żyje, to wspomina się ich ze smutkiem. Jeżeli odrobina opłatka spadnie, podnoszą ją, całują i spożywają ze czcią. Po tej rzewnej i uroczystej chwili następuje spożycie wieczerzy wigilijnej. Matka ustawia długi stołek, nakrywa go czystym obrusem, podłożywszy uprzednio nieco siana pod nim. Potem kładzie opłatek i stawia potrawy: kaszę jaglaną z makiem , kartofle z kapustą i grzybami, sabelak (fasola), groch, śledzie, ryby (jeżeli mieszkają nad rzeką). Wszystkie potrawy szykowane są na oleju.

Po wieczerzy gospodarz, zabrawszy siano wraz z odrobinami opłatka, zanosił je zwierzętom i dzielił pomiędzy owce, krowy i woły. Przed pójściem na pasterkę śpiewano kolędy.

Wigilia na Kurpiach. Pasterka i przesądy

Pasterka odbywała się na Kurpiach zwykle o północy. Kurpie szli na nią tłumnie.

Młodzież nabiera w kieszenie grochu, sabelaku (fasoli), owsa i w końcu pasterki, zwłaszcza przy wyjściu, obrzuca się wzajem „na dobry urodzaj” . Inni mówią, że to na pamiątkę kamienowania św. Szczepana.

Nie brakowało również przesądów związanych ze zwierzętami, które mają mówić ludzkim głosem.

Według podania, w noc wigilijną bydło prowadzi ze sobą rozmowę, którą nawet ludzie mogą rozumieć, jeżeli są tego godni. Jak mi opowiadano, jeden z takich ciekawych wlazł na drągi, gdzie składają siano i został pokarany za swą wielką ciekawość. Gdy usłyszał, jak woły do siebie mówiły - „wstawaj bracie, bo nasego gospodarza bandziem wywozić na smentarz" - spadł, potłukł się i wkrótce umarł. Od tej pory boją się ludzie podsłuchiwać rozmowy dobytku.

Wróćmy jednak do Pasterki. Ważny był również wystrój kościołów. "W niektórych kościołach księża ustawiają przy bocznym ołtarzu jasełka, do których podchodzą kurpiki, modlą się i dzieciom pokazują. Przepiękne jasełka były przed wojną (przed rokiem 1914). Postacie występujące w jasełkach ubrane były w regionalny strój kurpiowski" - wspominano.

Kurpie chodzili też dawniej z sześcioramienną gwiazdą pod okna domu lub do domu i obracając nią, śpiewali kolędy: „W żłobie leży”, „W dzień Bożego Narodzenia" i inne. Chodzili też ze skrzypeczkami i klarnetem i śpiewali kolędy, a nazbierawszy dużo datków, wyprawiali sobie potem zabawę.

Wigilia na Kurpiach. Unikalne zdjęcie

Na zdjęciu, które wykonane zostało w latach 40. XX wieku, a udostępnione przez stronę "Kurpie - historia i trwanie", widzimy rodzinę Konopków w Tatarach, gm. Kadzidło. Cała rodzina przed wigilijną wieczerzą odmawia modlitwę, klęcząc. W tle widać przyozdobioną choinkę. Uwagę zwraca również wystrój kurpiowskiej chaty. Na stole skromnie, spod obrusa widoczne jest tradycyjne sianko.