Cofnęli darowiznę, bo nieruchomość zajął komornik. Ten manewr nie pomógł

Rodzice przekazali nieruchomość swojemu synowi, a ten kilka lat później miał problemy i posiadłość zajął komornik. Wówczas małżeństwo O. stwierdziło, że... cofnie darowiznę i z powrotem stanie się jej właścicielami. Udało się to zrobić, ale sąd jednoznacznie stwierdził, że nie ma to wpływu na czynności egzekucyjne.

Ten proces cywilny toczył się przed Sądem Okręgowym w Ostrołęce i Sądem Apelacyjnym w Białymstoku. Dotyczył zwolnienia nieruchomości spod egzekucji. Państwo O. najpierw przekazali swojemu synowi nieruchomość, a gdy ta była przedmiotem egzekucji, cofnęli darowiznę. Jak się okazało - ten manewr nie pomógł.

Nieruchomość zajęta, darowizna... cofnięta

W maju 2011 rodzice przekazali swojemu synowi zabudowaną nieruchomość. Sześć lat później do tej nieruchomości wszczęta została egzekucja. Wówczas rodzice mężczyzny chcieli cofnąć darowiznę - Sąd Okręgowy w Ostrołęce w styczniu 2020 r. nakazał mężczyźnie złożenie oświadczenia woli przenoszącego prawo własności darowanej nieruchomości z powrotem do rodziców. Miało to związek wobec skutecznego odwołania darowizny.

Dwa miesiące później Sąd Rejonowy w Wyszkowie przysądził prawo własności wspomnianej nieruchomości w sprawie egzekucyjnej na rzecz nowego nabywcy, za kwotę 320 tys. zł. Małżeństwo, które odzyskało nieruchomość od swojego syna, wystąpiło z pozwem o zwolnienie tej nieruchomości spod egzekucji. Ale wyrokiem z 19 października 2020 r. Sąd Okręgowy w Ostrołęce oddalił powództwo. Dlaczego?

Sąd wskazał, że wyrok zobowiązujący do złożenia oświadczenia woli o zwrotnym przeniesieniu prawa własności nieruchomości na darczyńców został wydany 27 stycznia 2020 r., a uprawomocnił się 6 lutego 2020 r., zatem już po wszczęciu postępowania egzekucyjnego skierowanego do tej nieruchomości i dokonaniu jej zajęcia, co miało miejsce 10 października 2017 r.

Sąd Okręgowy wskazał, że oświadczenie o odwołaniu darowizny, które zostało dokonane przez powodów wobec obdarowanego, wywołało skutek w postaci obowiązku zwrotu jej przedmiotu na rzecz darczyńców.

Prawomocny wyrok zastąpił oświadczenie woli obdarowanego o przeniesieniu własności nieruchomości oraz oświadczanie darczyńców o przejęciu powrotnym nieruchomości (...) W tym wypadku skutkiem tym było skuteczne rozporządzenie nieruchomością, gdyż mocą tego wyroku rodzice mężczyzny stali się ponownie właścicielami nieruchomości, do której prowadzona jest egzekucja.

Zdaniem sądu, doszło do rozporządzenia nieruchomością po jej zajęciu, co nie miało wpływu na los postępowania egzekucyjnego. - W ocenie Sądu brak zatem podstaw do zwolnienia nieruchomości i uwzględnienia żądania pozwu - stwierdzono w uzasadnieniu.

Rozporządzenie nieruchomością nie ma wpływu na czynności egzekucyjne

Małżeństwo O. wystąpiło z apelacją do Sądu Apelacyjnego w Białymstoku. Wyrokiem z 4 sierpnia 2021 r. apelacja w tej sprawie została jednak oddalona, a sąd stwierdził, że "sprawa była nieskomplikowana i w zasadzie mało absorbująca".

- Sąd Apelacyjny podziela i przyjmuje za własne ustalenia faktyczne Sądu pierwszej instancji, jako że znajdują one oparcie w zebranym w sprawie materiale dowodowym - stwierdzono w uzasadnieniu, dodając, że Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej wykładni pojęcia „rozporządzenie nieruchomością”.

Sąd Apelacyjny zwrócił uwagę na przepis, który chroni wierzyciela przed niewłaściwym postępowaniem egzekwowanego dłużnika. Ochrona ta polega na tym, że rozporządzenie przez dłużnika nieruchomością po jej zajęciu nie ma wpływu na dalsze postępowanie, a czynności egzekucyjne są ważne tak w stosunku do dłużnika, jak i w stosunku do nabywcy. Podkreślenia też wymaga, że rozporządzenie nieruchomością po jej zajęciu przez komornika (w tym także wydanie orzeczenia sądowego uwzględniającego powództwo o odwołanie darowizny) nie jest niedozwolone a jedynie powoduje bezskuteczność w stosunku do wierzycieli, którzy wszczęli egzekucję z tej nieruchomości.

- Przeniesienie własności zajętej nieruchomości między zbywcą a osobą trzecią jest ważne, ale bezskuteczne w stosunku do wierzycieli, którzy wszczęli egzekucję. W konsekwencji wierzyciele, którzy skierowali egzekucję do nieruchomości i doprowadzili do jej zajęcia, mogą zaspokoić się z niej tak, jakby nadal należała do majątku dłużnika. Procesową konsekwencją bezskuteczności przeniesienia własności jest możliwość dalszego prowadzenia egzekucji ze zbytej nieruchomości, tak jakby jej zbycie nie miało miejsca - podkreślił sąd.

Analizując apelację, sąd stwierdził, że stanowisko strony skarżącej - czyli małżeństwa O. - oparte zostało na samodzielnej (niepopartej wypowiedziami doktryny i orzecznictwa) interpretacji przepisów, która "ma służyć partykularnym interesom powodów".

Małżeństwo O. przed sądem powoływało się m.in. na trudną sytuację finansową, wskazując, że utrzymują się ze skromnych świadczeń emerytalnych, a mimo to zmuszeni są znosić egzekucję z nieruchomości. Sąd stwierdził, że co prawda prawo do nieruchomości przysługuje państwu O., lecz nie podlega ono ochronie w ramach toczącego się postępowania komorniczego. Stąd przegrany proces - sąd uwzględnił jednak sytuację powodów i zwolnił ich od opłat w pierwszej instancji i od opłat po apelacji powyżej kwoty 1000 zł.