Ostrołęcka biblioteka uroczyście obchodzi 85-lecie istnienia. Jubileuszu na 90-lecie już pewnie nie będzie [ZDJĘCIA]

W czwartek, 4 listopada odbyło się jedno z kilku zaplanowanych spotkań w ramach obchodów jubileuszu 85-lecia istnienia Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Wiktora Gomulickiego w Ostrołęce. Jak wynika z informacji, którą podczas spotkania podzieliła się z gośćmi wicedyrektor Sabina Malinowska, jubileuszu z okazji 90-lecia ostrołęcka biblioteka już obchodzić nie będzie. Dlaczego?

Spotkanie z okazji jubileuszu 85-lecia istnienia Miejskiej Biblioteki Publicznej noszącej obecnie imię Wiktora Gomulickiego zaszczycili swoją obecnością przedstawiciele władz miasta i powiatu. Nie mogło także zabraknąć osób związanych w przeszłości z biblioteką, przyjaciół z innych bibliotek, organizacji i instytucji funkcjonujących na terenie miasta i powiatu. Każdy z gości – jak przystało na urodziny – przyszedł z prezentem, wśród których przeważały książki, co też zaskoczeniem nie było.

Ta informacja zmroziła uczestników spotkania 

Niemałą niespodziankę, sprawiającą, że uczestnikom na chwilę serca zabiły szybciej, sprawiła wicedyrektor Malinowska, która poinformowała, że jubileuszu z okazji 90-lecia istnienia ostrołęckiej biblioteki już nie będzie. Szybko wyjaśniło się dlaczego. Jak wynika z dokumentów dostarczonych m.in. przez Kazimierza Parszewskiego, historia biblioteki w Ostrołęce jest bowiem znacznie dłuższa i sięgać może nawet 1856 roku, kiedy to na początku grudnia otwarto w naszym mieście pierwszą bibliotekę wraz z czytelnią o charakterze publicznym. Ze zgromadzonej dokumentacji wynika, że była to najstarsza biblioteka tego typu w byłej guberni łomżyńskiej. Tak więc za pięć lat będziemy w Ostrołęce obchodzić jubileusz z okazji 170-lecia istnienia biblioteki.

Uczestnicy dzisiejszego spotkania mieli okazję wysłuchać kilku referatów m.in. o obecnej siedzibie biblioteki mieszczącej się przy ulicy Głowackiego w zabytkowym budynku z 1915 roku.

O nieuniknionej transformacji z ery papierowej w cyfrową jaką w ostatnich latach przeszła i wciąż jeszcze przechodzi ostrołęcka biblioteka opowiedziała Hanna Gawrońska.

Historia ostrołęckiej biblioteki od 1935 roku

18 maja 1935 r. zebrała się w Ostrołęce Rada Miejska na Nadzwyczajnym Uroczystym Posiedzeniu, zwołanym „dla uczczenia pamięci i wyrażenia Czci i Hołdu Pamięci Zmarłego Wodza Narodu, Wskrzesiciela Wolności Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego”. W przyjętej przez Radę Uchwalę Nr 20 w punkcie 2 zapisano:

Stworzyć w Ostrołęce Miejską Bibliotekę Publiczną im. Marszałka Józefa Piłsudskiego i na ten cel przeznaczyć złotych 500 – z tem, że i nadal co roku w budżecie miejskim przeznaczana będzie odpowiednia kwota.

Na podstawie ocalałych dokumentów – w tym głównie protokółów z posiedzeń Rady Miejskiej IV kadencji – ustalono, że Biblioteka Miejska w Ostrołęce rozpoczęła działalność dopiero jesienią 1936 r. (najprawdopodobniej między 24 października a 17 listopada). Pierwszą siedzibą Biblioteki był – jak donosił Przegląd Ostrołęcki (Nr 35 z 1936 r.) – „efektowny budynek przy ul. Kościuszki, opróżniony niedawno po przeniesieniu Urzędu Skarbowego” [obecnie w tym budynku mieści się Meditrans]. Pierwszym bibliotekarzem, pracującym społecznie był nauczyciel Mieczysław Wojciechowski, a od 1938 r. Bibliotekę prowadziła p. Stefania Gretkowicz, już na płatnym ryczałcie. Zofia Niedziałkowska w monografii Ostrołęki wspomina, że „była to dobrze zaopatrzona biblioteka”. Również z wystąpień radnych (m.in. Alojzego Fronczaka) podczas wystąpień na posiedzeniach Rady Miejskiej (IV kadencji) wynika, że była to bardzo pożyteczna instytucja. W dniu 15 lutego 1939 r. w uchwalonym budżecie miasta radni przyznali Bibliotece na rok 1939/1940 kwotę 1740 zł (wzrost o ponad 100%), uzasadniając swą decyzję: „za słuszne uważa się popieranie Biblioteki Miejskiej, z której wszyscy mają prawo korzystać i cały wysiłek w tym celu winien być skierowany”.

 Jesienią 1939 r. księgozbiór Biblioteki wraz ze zbiorami innych bibliotek ostrołęckich hitlerowcy niemal doszczętnie zniszczyli (poprzez spalenie). Ocalałe nieliczne egzemplarze książek zasiliły punkt biblioteczny, prowadzony konspiracyjnie przez Stefana Gampfa. Pojedyncze, ocalałe z pożogi wojennej egzemplarze książek znajdują się w zbiorach MBP, w tym rękopis Księgi Cechu Rybackiego w Ostrołęce z XVII i XVIII wieku.

Już 18 sierpnia 1945 r. Zarząd Miejski w Ostrołęce podjął uchwałę, w której zapisał:

Doceniając znaczenie książki wśród społeczeństwa a zarazem chcąc podnieść ogólną oświatę i dać godziwą rozrywkę mieszkańcom miasta – Zarząd Miejski postanowił na nową zorganizować Miejską Bibliotekę Publiczną, zniszczoną w sposób barbarzyński przez Wandalów – niemców [pisownia oryginalna].

W tym celu powołano Komitet Organizacyjny, do którego zaproszono przedstawicieli różnych organizacji, partii i środowisk, a na jego czele stanęli starosta Władysław Pstrągowski i burmistrz Antoni Boguniecki. Wkrótce ruszyła wielka akcja zbierania książek dla Biblioteki. Głównymi darczyńcami książek byli mieszkańcy Ostrołęki. Miejska Biblioteka Publiczna wznowiła swoją działalność w 1946 r. Mieściła się w Ratuszu Ostrołęckim (na parterze), a jej pierwszym powojennym kierownikiem została Regina Załęgowska.

Biblioteka dysponowała skromnym księgozbiorem (dwie szafy). W 1948 r. władze miasta podjęły decyzję, mającą na celu wzbogacenie zbiorów książkowych i polepszenie sytuacji lokalowej Biblioteki. Okazją do powyższych działań był Dekret z 17 kwietnia 1946 r. o bibliotekach, który nakładał na władze miejskie i gminne obowiązek zakładania i utrzymywania bibliotek, a ponadto gwarantował pomoc ze strony Ministerstwa Oświaty. Dla spraw proceduralnych Biblioteka została ponownie otwarta we wrześniu 1948 r.; otrzymała 1612 egz. Książek z Ministerstwa Oświaty, nowy lokal i zwiększony budżet. W tym samym czasie rozpoczęły się starania o powołanie Biblioteki Powiatowej w Ostrołęce i sieci bibliotek gminnych w powiecie ostrołęckim, które rozpoczęły swoją działalność w maju 1949 r. Obie Biblioteki Miejska i Powiatowa zostały zlokalizowane w drewnianym budynku przy ul. Kościuszki 13 [obecnie w tym miejscu znajduje się nowy budynek Prokuratury].

W 1954 r. obie Biblioteki połączono w jedną instytucję o nazwie: Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna, która z kolei w 1975 r. otrzymała status Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej. W październiku 1980 r. odbyła się uroczystość nadania Bibliotece imienia Wiktora Gomulickiego – poety, prozaika, bibliofila, urodzonego w Ostrołęce. W styczniu 1999 r. – w wyniku kolejnej reformy administracyjnej kraju – Biblioteka wróciła do pierwotnej nazwy i do pierwotnego właściciela tj. Miasta Ostrołęki. Dwa lata później – na mocy podpisanej umowy między Prezydentem Miasta a Starostą Ostrołęckim – Bibliotece powierzono również zadania Biblioteki Powiatowej dla powiatu ostrołęckiego ziemskiego.

Historia Biblioteki znaczona jest licznymi sukcesami ale także latami zmagań i problemów. Była i jest bardzo ważnym ośrodkiem w życiu kulturalnym Ostrołęki i regionu, będąc organizatorem i inicjatorem licznych form, mających na celu upowszechnianie książki i czytelnictwa wśród lokalnego społeczeństwa.

Za swoją działalność kulturalną i osiągane wyniki w upowszechnianiu czytelnictwa została wyróżniona: Odznaką „Za zasługi dla województwa ostrołęckiego” (1980 r.), złotą odznaką „Za zasługi dla Miasta Ostrołęki” (1997 r.) i najwyższym wyróżnieniem dla polskich bibliotek Medalem „Bibliotheca Magna Perennisque” (1999 r.), a także wielokrotnie nagrodami i dyplomami m.in. Ministra Kultury, Wojewody Warszawskiego (przed 1975 r.), Wojewody Ostrołęckiego, Prezydenta Miasta Ostrołęki, Starosty Ostrołęckiego. W 2006 r. Biblioteka otrzymała prestiżowa Nagrodę im. Kierbedziów w kategorii upowszechniania wiedzy o regionie.

Największymi i najistotniejszymi przeciwnościami Biblioteki były do roku 1996 lokale. Pracowała w bardzo trudnych a niejednokrotnie tragicznych warunkach. Były to lokale zbyt małe, często niedogrzane, zagrzybione. W swej powojennej historii Biblioteka przeżyła 9 przeprowadzek, nie licząc przeprowadzek magazynów i poszczególnych agend bibliotecznych.

Podstawowe zadania Biblioteki od początku jej istnienia realizowane są w trzech kierunkach: edukacyjnym, informacyjnym i kulturalnym.

W programach działalności kulturalnej Biblioteka proponuje głównie formy związane z książką, służące promocji bibliotek i czytelnictwa w lokalnym środowisku. Są to m.in. konkursy, spotkania z pisarzami, sesje literackie, wieczory baśni, wystawy, kiermasze książek.

O działalności kulturalnej Miejskiej Biblioteki Publicznej w Ostrołęce w pierwszych latach jej istnienia (1936 –1939) niewiele wiemy, gdyż nie zachowały się z pożogi wojennej odpowiednie dokumenty. Natomiast pierwszą wielką akcją czytelniczą organizowaną w powojennej Ostrołęce była akcja, podjęta przez władze miasta 18 sierpnia 1945 r. na rzecz wznowienia działalności Biblioteki, „zniszczonej w sposób barbarzyński przez wandalów – Niemców”. Największe rozmiary akcja przybrała w majowych Dniach Oświaty 1946 r. Były zbiórki uliczne książek w dniu 1 i 3 maja, pochód z transparentami i „propaganda na rzecz akcji bibliotecznej z odpowiednimi przemówieniami” i publiczna akademia w dniu 3 Maja. Zebrane wówczas dary książkowe mieszkańców Ostrołęki umożliwiły wznowienie działalności Miejskiej Biblioteki. Przez pierwsze dziesięć powojennych lat praca Biblioteki skupiała się głównie na gromadzeniu i udostępnianiu książek mieszkańcom oraz „podniesieniu ogólnej oświaty” wśród dorosłych.

Dopiero pod koniec lat pięćdziesiątych Ostrołęcka Książnica zaczęła przygotowywać bogatsze oferty kulturalne, których celem było upowszechnianie książki i czytelnictwa. Najpopularniejszymi formami były wystawy, konkursy i spotkania z pisarzami i ciekawymi ludźmi.

Najbardziej popularnym konkursem w tamtych latach był Ogólnopolski Konkurs Czytelniczy „Złoty kłos dla twórcy, srebrny dla czytelników”, organizowany przez redakcję „Dziennika Ludowego” (od 1963 r. do końca lat 70.). W ramach Konkursu odbywały się spotkania z pisarzami, dyskusje nad książkami, festyny czytelnicze. Czytelnicy pisali recenzje o książkach. Ostrołęcka Biblioteka zdobywała przez wiele lat główne nagrody za upowszechnianie Konkursu w środowisku. Od początku lat 60. Biblioteka zorganizowała ok. 550 konkursów czytelniczych, literackich i recytatorskich.

Konkurs „Złoty kłos…” był inspiracją narodzin wielkiego festynu pn. „Niedziela na Wsi”, organizowanego przez ówczesną Powiatową i Miejską Bibliotekę Publiczną w Ostrołęce. Pierwsze „Niedziele na Wsi” odbyły się w 1969 r. w Pasiekach, Troszynie, Czerwinie, Myszyńcu, Piskach i w Olszewie – Borkach. Były to całodzienne ogromne imprezy z udziałem pisarzy, aktorów i innych ciekawych ludzi, urozmaicane zgaduj – zgadulami, występami artystycznymi, konkursami zręcznościowymi, kiermaszami książek, wystawami, filmami, zabawami ludowymi itd. Na „Niedzielach” gościli m.in. pisarze: Eugeniusz Paukszta, Wojciech Żukrowski, Jerzy Krzysztoń, Maria Szypowska, Cezary Chlebowski, Saturnina Wadecka. Spośród aktorów udział wzięli m.in.: Katarzyna Łaniewska, Roman Kłosowski, Hanka Bielicka, Stefan Friedman. W części artystycznej występowali artyści z Warszawy i miejscowe zespoły artystyczne. Z pomysłu ostrołęckich bibliotekarzy, organizowania festynów na wsi, skorzystali inni bibliotekarze w województwie warszawskim, a także w kraju.

Dużą popularnością cieszyły się w Ostrołęce  „Niedziele Literackie”, organizowane od 1962 r. Odbywały się one początkowo w kawiarni „Na Skarpie” i w kawiarni PTTK. Rocznie odbywało się około 10 – 12 spotkań z pisarzami i dziennikarzami. Bywali u nas m.in. Leszek Prorok, Krystyna Pająk, Danuta Bieńkowska, Halina Snopkiewicz,  Barbara Nawrocka, Stefan Majchrowski, Olgierd Budrewicz, Monika Warneńska, Jan Dobraczyński, Andrzej Szczypiorski, Aleksander Minkowski, Irena Dziedzic, Wojciech Siemion, Krystyna Nepomucka, Magdalena Samozwaniec, Zofia Niedziałkowska, Jadwiga Chętnikowa i wielu, wielu innych.

W 1974 r. przy współpracy z Oddziałem Warszawskim Związku Literatów Polskich odbyły się I Kurpiowskie Dni Literatury, duża impreza literacka, która przetrwała do 1989 r., a następnie została wznowiona w 1996 r. pod nową nazwą „Spotkania Literackie na Kurpiach”. Corocznie w marcu przybywało do Ostrołęki ok. 40 – 50 pisarzy, którzy spotykali się z czytelnikami w mieście i w regionie. Wśród pisarzy goszczących na Kurpiowskich Dniach Literatury można wymienić m.in. Lesława Bartelskiego, Jana Zygmunta Jakubowskiego, Juliusza Gomulickiego, Halinę Auderską, Danutę Bieńkowską, Stanisława Dobrowolskiego, Zdzisława Liberę, Pawła Hertza, Stefana Lichańskiego, Wojciecha Natansona, Barbarę Wachowicz, Aleksandra Małachowskiego, Ernesta Brylla, Hannę Ożogowską, Jana Dobraczyńskiego… . W imprezie uczestniczyli co roku również ostrołęccy literaci, zrzeszeni w Klubie Literackim „Narew” oraz pisarze wywodzący się z Ostrołęki, jak Leszek Bakuła, Mieczysław Czychowski, Kazimierz Sopuch.  Od 2010 r. w miejsce Spotkań Literackich na Kurpiach organizowany jest Festiwal Literacki im. Edwarda Kupiszewskiego Kupiszewiada.