Ostateczny tekst ustawy o Trybunale Konstytucyjnym

Sejm ustalił ostateczny tekst ustawy o Trybunale Konstytucyjnym. Ustawa, w brzmieniu uwzględniającym zaakceptowane przez Sejm poprawki Senatu, reguluje w sposób całościowy organizację Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed tym organem.

Określa m.in., że prezesa i wiceprezesa Trybunału będzie powoływał prezydent spośród trzech kandydatów przedstawionych na każde stanowisko przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału. Ustawa przewiduje, że Trybunał będzie mógł orzekać w pełnym składzie, w składzie pięciu sędziów i w składzie trzech sędziów. R

ozpoznanie sprawy w pełnym składzie będzie wymagało udziału co najmniej 11 sędziów. Zgodnie z ustawą skład ten ma być właściwy w rozpatrywaniu spraw z wniosku prezydenta w sprawie zgodności ustawy z konstytucją przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją. Pełen skład ma także orzekać w sprawie zgodności z ustawą zasadniczą ustawy o Trybunale konstytucyjnym.

W pełnym składzie mają być też procedowane spory kompetencyjne między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa, sprawy o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta i powierzeniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków prezydenta, zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych.

W pełnym składzie będą też rozpatrywane sprawy o szczególnej zawiłości. Inicjatywa w tej sprawie będzie należeć do prezesa Trybunału. Z odpowiednim wnioskiem będzie mógł także wystąpić skład orzekający wyznaczony do danej sprawy. Także w pełnym składzie mają być rozpatrywane sprawy, w których szczególna zawiłość wiąże się z nakładami finansowymi nieprzewidzianymi w ustawie budżetowej oraz gdy skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w orzeczeniu wydanym w pełnym składzie.

W pełnym składzie będą mogły być też rozpatrzone – na wniosek trzech sędziów – sprawy dotyczące skarg konstytucyjnych oraz wniosków i pytań prawnych.

Z kolei w składzie pięciu sędziów ma być oceniana zgodność ustaw albo ratyfikowanych umów międzynarodowych z konstytucją oraz ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody ustawowej. Ostatni z przewidzianych w ustawie skład orzekający – trzech sędziów – ma mieć kompetencję do oceniania m.in. zgodności innych aktów normatywnych z konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami.

Ponadto ustawa przewiduje, że w przypadku narad w pełnym składzie co najmniej czterech sędziów będzie mogło zgłosić sprzeciw wobec proponowanego rozstrzygnięcia. Ma to dotyczyć zagadnień o szczególnie doniosłym charakterze ze względów ustrojowych lub ze względu na porządek publiczny. W przypadku złożenia sprzeciwu, narada ma ulec odroczeniu o 3 miesiące. W trakcie ponownej narady sędziowie, którzy złożyli sprzeciw, mają prezentować wspólną propozycję rozstrzygnięcia. W przypadku ponownego zgłoszenia sprzeciwu narada jest odraczana o kolejne 3 miesiące, po upływie których przeprowadza się ją ponownie wraz z głosowaniem.

Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają zapadać zwykłą większością głosów. Ustawa przewiduje, że sędzia po złożeniu ślubowania wobec prezydenta ma stawiać się w Trybunale w celu podjęcia obowiązków, a prezes TK będzie przydzielał mu sprawy i stwarzał warunki umożliwiające wypełnianie obowiązków sędziego. Ma to dotyczyć także sędziów, którzy złożyli już ślubowanie, a do dnia wejścia w życie ustawy nie podjęli obowiązków sędziego. Zgodnie z nowelizacją, z dniem jej wejścia w życie prezes Trybunału ma włączyć te osoby do składów orzekających i przydzielać im sprawy.

Zgodnie z przyjętymi przez posłów rozwiązaniami, terminy rozpraw mają być wyznaczane według kolejności wpływu spraw do Trybunału. Zasada ta ma nie dotyczyć m.in. wniosków w sprawie zgodności ustaw przed ich podpisaniem i umów międzynarodowych przed ich ratyfikacją z konstytucją. Nie obejmie także wniosków o zbadanie konstytucyjności ustawy budżetowej oraz ustawy o Trybunale Konstytucyjnym.

Bez względu na kolejność wpływu mają być też rozpatrywane wnioski o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez prezydenta oraz powierzenia Marszałkowi Sejmu wykonywania obowiązków głowy państwa oraz spory kompetencyjne między centralnymi konstytucyjnymi organami państwa.

Ponadto termin rozprawy będzie wyznaczany z pominięciem kolejności wpływu w sprawach zgodności z konstytucją celów lub działalności partii politycznych. Kompetencję do wyznaczenia sprawy poza kolejnością będzie miał także prezes Trybunału, jeżeli będzie to uzasadnione ochroną wolności lub praw obywatela, bezpieczeństwa państwa lub porządku konstytucyjnego. Na wniosek pięciu sędziów prezes TK będzie zobowiązany do ponownego rozważenia decyzji o wyznaczeniu terminu rozprawy.

Ustawa określa zasady publikowania rozstrzygnięć Trybunału wydanych przed 20 lipca 2016 r. z naruszeniem ustawy z 25 czerwca 2015 r. o Trybunale Konstytucyjnym. Mają być one opublikowane w terminie 30 dni od wejścia w życie ustawy, z wyjątkiem rozstrzygnięć dotyczących aktów normatywnych, które utraciły moc obowiązującą. Ustawa trafi teraz do podpisu prezydenta.