Mazowsze: Mniej dzikich wysypisk

Wzrost ilości zebranych odpadów segregowanych, większa częstotliwość odbioru śmieci, mniej dzikich wysypisk, edukacja mieszkańców – to pozytywne rezultaty ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach, która obowiązuje od 1 lipca 2013 r.  

Kontrole przeprowadzone przez Wojewódzką Inspekcję Ochrony Środowiska w Warszawie (WIOŚ) wykazały, że problemy dotyczą terminowości składania i rzetelności sprawozdań gmin oraz niekontrolowania przez nie przedsiębiorców odbierających odpady. Nie wszystkie gminy otworzyły punkty selektywnej zbiórki (PSZOK). Wdrażanie ustawy na Mazowszu monitoruje zespół przy wojewodzie mazowieckim.

W ramach oceny przestrzegania przez gminy przepisów ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach WIOŚ przeprowadził kontrolę w 32 samorządach (Jednorożec – nie zorganizowano przetargu; Celestynów, Jabłonna, Jaktorów, Szreńsk – nie uchwalono w terminie regulaminów utrzymania czystości i porządku; Czerwonka, Dzierzgowo, Lesznowola, Paprotnia, Rościszewo, Wolanów – najniższe stawki za odbiór odpadów; Siedlce – najniższe stawki spośród byłych miast wojewódzkich). W pozostałych 20 przypadkach kontrole zostały przeprowadzone na zasadzie doboru losowego.

Zgodnie z tzw. ustawą śmieciową samorządy były zobowiązane do przekazania sprawozdań rocznych o realizacji zadań z zakresu gospodarki odpadami komunalnymi. Sprawozdania należało złożyć marszałkowi województwa oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska do 31 marca 2013 r. Na 314 gmin z terenu województwa mazowieckiego 31 złożyło je po terminie, 4 z tych gmin były objęte kontrolą (Ciepielów, Przyłęk, Celestynów, Lesznowola). Jedna gmina na Mazowszu (Jednorożec w powiecie przasnyskim)  nie ogłosiła przetargu na odbiór odpadów, za co WIOŚ nałożył karę 50 tys. zł. W Warszawie podpisano przetarg na odbiór i gospodarowanie odpadami dla 8 dzielnic (od 8 lutego 2014 r.). Pozostałe czekają na rozstrzygnięcie Krajowej Izby Odwoławczej – w nich będzie nadal obowiązywał system pomostowy.

Kontrola przeprowadzona przez WIOŚ wykazała, że masa odpadów komunalnych zebranych w III kwartale 2013 r.  wzrosła o ponad 13 proc. w stosunku do średniej masy z kwartału w 2012 r. Wzrost odnotowano w 24 gminach. Masa odpadów zmieszanych utrzymała się na poziomie z 2012 r., zaś segregowanych wzrosła ponad dwukrotnie. Wzrosło także zaangażowanie mieszkańców w selektywną zbiórkę śmieci. Do pozytywnych rezultatów ustawy należy także zaliczyć fakt, iż część regionalnych instalacji przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK) jest rozbudowywana i modernizowana. W większości gmin wzrosła także częstotliwość odbioru odpadów od właścicieli nieruchomości.

Ustawowy obowiązek utworzenia Punktów Selektywnej Zbiorki Odpadów Komunalnych (PSZOK) zrealizowało 18 kontrolowanych gmin (56 proc.). Za wzorcowe można uznać punkty w Płońsku i w Radomiu. W 14 przypadkach stwierdzono brak PSZOK-ów, tyle samo gmin nie osiągnęło wymaganego w 2012 r.  poziomu recyklingu papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła. Dwa samorządy nie ograniczyły w dostatecznym stopniu masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania. Żadna z gmin nie sprawdzała podmiotów odbierających odpady komunalne w zakresie spełniania warunków zawieranych umów. W efekcie niektórzy przedsiębiorcy przekazują odpady poza regionalną instalację przetwarzania odpadów komunalnych (RIPOK) lub poza region. Ponadto, sprawozdania kwartalne przedsiębiorców nie są na bieżąco weryfikowane, co negatywnie wpływa na rzetelność raportów rocznych opracowywanych przez gminy. "Brak kontroli przedsiębiorców przez samorząd może stwarzać warunki do rozwoju szarej strefy" – powiedział Adam Ludwikowski, mazowiecki wojewódzki inspektor ochrony środowiska.

Wśród gmin o najniższych stawkach za wywóz odpadów znalazła się gmina Paprotnia, gdzie ustalono 2,5 zł za śmieci segregowane oraz 3 zł za odpady zmieszane.  W województwie mazowieckim cześć samorządów zmieniła stawki po wejściu w życie ustawy. Obniżyły je m.in. gminy Siedlce (z 7 zł na 5 zł za odpady segregowane) oraz Świercze (z 30 zł na 27 zł za odpady segregowane dla gospodarstw liczących do 2 osób oraz z 40 zł na 37 zł za odpady zmieszane). Podwyższono opłaty m.in. w: Starej Kornicy (z 3,50 zł na 6 zł za odpady segregowane oraz z 9 zł na 12 zł na odpady segregowane) oraz Karniewie (z 5 zł na 8 zł za segregowane i z 8 zł na 14 zł za niesegregowane). Skrajnie niskie stawki budzą wątpliwości co do jakości wykonywanych usług przez podmioty wyłonione w drodze przetargu.

W województwie mazowieckim wdrażanie ustawy monitoruje specjalny zespół powołany przez wojewodę. W skład zespołu wchodzą przedstawiciele m.in. Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego, regionalnych dyrekcji Lasów Państwowych, stołecznej i wojewódzkiej komendy policji, Państwowej Straży Rybackiej i Kuratorium Oświaty w Warszawie.

Dane z Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych obejmujących swym zasięgiem teren województwa mazowieckiego (RDLP w Warszawie, RDLP w Łodzi, RDLP w Radomiu) wskazują że zmalała liczba dzikich wysypisk w lasach. "Jest to zarówno skutek wejścia w życie nowej ustawy, jak i wzmożonego nadzoru ze strony służb leśnych, policji, straży rybackiej i miejskiej"– powiedział Jacek Kozłowski, wojewoda mazowiecki. W III i IV kwartale 2013 leśnicy ujawnili odpowiednio: 325 i 329 dzikich wysypisk. Najwięcej znajduje się terenach podległych RDLP w Warszawie – ok. 300. Najczęściej wyrzucane są odpady budowlane i wielkogabarytowe. "Rozwiązaniem tej sytuacji może być wymóg tworzenia PSZOK-ów przez gminy. Ważne jest także, by samorządy organizowały zbiórki tego rodzaju odpadów" – powiedział Adam Ludwikowski

Zespół monitorujący zweryfikował działania informacyjne prowadzone przez samorządy w związku z wejściem w życie tzw. „ustawy śmieciowej”. Wszystkie gminy podjęły stosowne działania (m.in. biuletyny, ulotki, strony internetowe, spotkania z mieszkańcami). Kuratorium Oświaty w Warszawie przeprowadziło ankiety w mazowieckich szkołach. Ich wynik wskazuje, że szkoły aktywnie promują przepisy ustawy wśród uczniów.

Uruchomiona została bezpłatna całodobowa infolinia 987 (lub e-mail: kryzys@mazowieckie.pl), na którą mieszkańcy województwa mazowieckiego mogli zgłaszać przypadki zabierania kontenerów przez firmy zajmujące się wywozem śmieci. Zgłoszenia były na bieżąco weryfikowane.