Łyse: Rowerowy rajd szlakiem pamięci [ZDJĘCIA]

Uczniowie z gminy Łyse wzięli udział w rajdzie rowerowym szlakiem miejsc pamięci. Odwiedzili m.in. Dudy Puszczańskie, Piątkowiznę i Zalas. Była to dla nich niezwykła lekcja historii.

W rowerowym rajdzie historycznym udział wzięli uczniowie klasy VI i gimnazjaliści ze Szkół SIGiE im. Karola Adamieckiego w Warmiaku.

Rajd rozpoczął się od wsi Dudy Puszczańskie, gdzie od II wojny światowej do lat 70 XX wieku znajdowała się mogiła radzieckiego szpiega, który zginął, skacząc ze spadochronem z samolotu. Jego kolega wylądował szczęśliwie i do czasu wkroczenia Armii Czerwonej na te tereny ukrywał się w gospodarstwie państwa Gołasiów w Piątkowiźnie. Ciało zabitego żołnierza ekshumowano i przewieziono na cmentarz żołnierzy radzieckich w Ostrołęce. Po mogile został tylko drewniany krzyż zawieszony na drzewie przez okolicznych mieszkańców. Obecnie w tym miejscu znajduje się obelisk ufundowany przez Posła na Sejm RP Arkadiusza Czartoryskiego, Senatora Roberta Mamątowa oraz Sylwestra Kamińskiego. Pomnik został poświęcony żołnierzom Narodowego Zjednoczenia Wojskowego, którzy polegli 11 listopada 1953 roku podczas ostatniej bitwy antykomunistycznej partyzantki na Mazowszu. Byli to: Aleksander Góralczyk "Topór", Stanisław Grajek "Mazur" i Władysław Sadłowski "Twardy". Obelisk jest symboliczną mogiłą, gdyż miejsce pochówku w/w nie jest znane.

Następnie uczestnicy rajdu udali się na zachodnie krańce wsi Piątkowizna, gdzie znajduje się niewysoki kopiec pod którym spoczywają szczątki żołnierza carskiej Rosji. Poległ on w czasie I wojny światowej w walkach z Niemcami, które miały miejsce na tych terenach. Jak wspominała Anastazja Gleba (wychowywała się niedaleko wspominanej mogiły), rodzice upominali ją, aby od koleżanek wracała przed zmrokiem, bo "jenocej to Rusek wyrasi (wystraszy)".

Z Piątkowizny uczniowie przejechali rowerami do Zalasa, na cmentarz grzebalny. Parafia powstała w 1903 roku, natomiast zmarłych chowano w tym miejscu już wcześniej. Najpierw uczniowie poszli pomodlić się i zapalić znicze przy pomniku żołnierzy niemieckich poległych w walkach z żołnierzami Carskiej Rosji w czasie I wojny światowej. Początkowo na każdej mogile była betonowa płyta z napisami o rozmiarach 30 cm x 30 cm . W latach 90. ubiegłego wieku ks. Tadeusz Zaleski - proboszcz parafii Zalas wspólnie z kierownikiem USC w Łysych Panią Krystyną Nadolną oraz w porozumieniu z Ambasadą Niemiecką postanowili uporządkować teren i pobudować pamiątkowy pomnik.

Kolejnym miejscem do którego dotarli uczestnicy rajdu był las we wschodniej części Piątkowizny zwany Kalamorką. Nazwę tłumaczy się, że pochodzi od słów "kara moru", czyli "morowego powietrza", jak niegdyś nazywano cholerę. W lesie znajduje się kapliczka upamiętniająca ofiary zarazy z 1861 roku. Podobne cmentarzysko znajduje się we wsi Łączki, niedaleko byłej zlewni mleka. Pamiątką w tym miejscu były trzy drewniane krzyże. Ostatni z nich, wywrócił się w latach 80-tych XX wieku. To miejsce postanowili upamiętnić Stanisław i Marianna Kowalczykowie - fundując nowy, metalowo - betonowy krzyż. Zwierzęta, które padły zakopywano we wsi Ksebki. Zarazie próbowano zaradzić modlitwami, postami, wyrzeczeniami i specjalnymi postanowieniami. Zaraza miała zakończyć się 14 września w uroczystość Podwyższenia Krzyża. Do chwili obecnej w parafii Zalas tego dnia odbywają się rekolekcje, zwane "wyrzecyskiem".