Kultura bartnicza na liście UNESCO! Kurpiowscy Bartnicy: To historyczny moment

Kultura bartnicza została wpisana na światową Reprezentatywną Listę Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO.  - To wspaniała wiadomość i absolutnie historyczny moment dla naszego Bractwa, ale też dla wszystkich bartników i sympatyków tradycyjnego bartnictwa! - informuje Kurpiowskie Bractwo Bartnicze.

Na tej niezwykle prestiżowej liście znajdują się różnorodne zjawiska z zakresu dziedzictwa niematerialnego z różnych zakątków całego świata. Obecność na liście pomaga w ich promowaniu, pielęgnowaniu, podnoszeniu ich rangi. Dlatego jesteśmy przekonani, że dzisiejsza decyzja będzie miała wielkie znaczenie dla dalszego rozwoju tradycyjnego bartnictwa i dla działań naszego Bractwa

- czytamy na profilu KBB.

To niewątpliwy zaszczyt dla Polski. Nasze dziedzictwo kulturowe po raz kolejny zostało docenione na forum UNESCO

– powiedział z kolei wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Piotr Gliński.

Jak doszło do wpisania kultury bartniczej na listę UNESCO?

- Wniosek o wpis złożyła Polska wspólnie z Białorusią, ale warto podkreślić, że prace nad wnioskiem, w których braliśmy udział, rozpoczęły się kilka lat temu. Na dołączonej do wniosku liście podpisało się 21 osób zrzeszonych w Kurpiowskim Bractwie Bartnym. Decyzja o wpisie została przyjęta dziś, tj. 17 grudnia, podczas 15. sesji Międzyrządowego Komitetu ds. Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego. Kultura bartnicza to drugi polski wpis na Reprezentatywnej Liście Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego Ludzkości UNESCO (jako pierwsze wpisane zostało w 2018 roku szopkarstwo krakowskie) - poinformowało Kurpiowskie Bractwo Bartne.

Kultura bartnicza

Kultura bartnicza obejmuje wiedzę, umiejętności, praktyki i wierzenia, które związane są z chowem dzikich pszczół w żywych pniach drzew (barciach) lub ściętych pniach drzew bartnych (ulach kłodowych). Kultura bartnicza jest przekazywana z pokolenia na pokolenie w oparciu o przekaz rodzinny i działalność bractw bartnych. Bartnicy zajmują się pszczołami w sposób szczególny: starają stwarzać im warunki jak najbardziej zbliżone do tych pierwotnych, nie ingerując w ich cykl życia i nie mając na celu intensyfikacji zbiorów miodu. Taka opieka nad rojem jest odzwierciedleniem dążenia do harmonii między człowiekiem a naturą. Bartnictwo, praktykowane od wieków, jest stale odtwarzane w oparciu o cykl pór roku. Depozytariusze kultury bartniczej wywodzą się z rodzin, które od wieków zajmowały się chowem dzikich pszczół w lasach lub ulach kłodowych. W przeszłości na terenie Polski bartnicy funkcjonowali w oparciu o królewskie przywileje i prawo bartne zwyczajowe sięgające korzeniami XV wieku. W czasie zaborów (1795-1918) dostęp do lasów został ograniczony, co wpłynęło na bartnictwo leśne. Wymusiło to odcinanie kawałków drzew bartnych i przenoszenie ich na tereny wiejskie w postaci uli kłodowych. Kontynuowanie praktyki bartniczej w tak zmienionej formie umożliwiło zachowanie wielowiekowej wiedzy i ciągłości, a także jej stopniowe otwarcie i wpisanie się w szerszy, lokalny krajobraz kulturowy. Bartnik uważany jest za osobę zaufania publicznego, a przypisywana mu uczciwość i poczucie sprawiedliwości budują jego autorytet. W związku z tym kultura bartnicza stanowi istotny element tożsamości całej lokalnej społeczności. Kultywowane co roku święto zbiorów miodu, zwane miodobraniem, gromadzi rodziny bartników, mieszkańców okolicznych wsi oraz coraz liczniejszych przyjezdnych.

Znaki bartne/znamiona bartne/ciosna bartne to swoisty „podpis” bartnika – znaczył nim drzewa bartne w borze bartnym, który użytkował. Bór bartny to podstawowa jednostka administracyjna w bartnictwie. Znak bartny był dziedziczony w rodzinie lub przynależał do boru, który w przypadku przejęcia przez innego użytkownika stawał się znakiem nowego opiekuna boru. Dzisiaj bartnicy nadal posługują się znakami bartnymi, znacząc użytkowane przez siebie drzewa bartne.