Kto spoczywa w najstarszej mogile na ostrołęckim cmentarzu parafialnym? [ZDJĘCIA]

Ostrołęka: Zakładanie cmentarza parafialnego rozpoczęto w 1817 r. Miejsce, które wybrano, znajdowało się na północ od miasta - w znacznej wówczas od niego odległości. Zgodnie z przepisami miał on zastąpić dotychczasowy cmentarz przy kościele farnym.

Nowy cmentarz wydzielono z rozległego terenu nadnarwiańskich wydm. W miejscu tym, jeszcze przed założeniem cmentarza parafialnego, chowane były osoby niegodne pochówku w poświęconej ziemi, ofiary „morowego powietrza”, które niejednokrotnie nawiedzało okolicę oraz polegli w walkach żołnierze z wojen szwedzkich i napoleońskiej.

Nowo zakładany cmentarz został pierwotnie otoczony jedynie rowem bez ogrodzenia. Z dotychczasowego cmentarza przykościelnego przeniesiono tu kostnicę drewnianą. Ponieważ teren nowego cmentarza był rozległy i nie zachodziła potrzeba przekopywania grobów - jak było to czynione na dotychczasowym ciasnym cmentarzu przykościelnym - i składania w ossarium zebranych kości, budynek kostnicy zamieniony został w cmentarną kostnicę. Ta obecna zbudowana ze składek parafialnych na planie kwadratu, z półkolistą absydą i z lochem podziemnym na skład kości, została poświęcona latem 1859 r. Natomiast ogrodzenie z kamienia polnego kładzionego na wapno wykonano w części do roku 1852.

Cmentarz był wielokrotnie niszczony i profanowany: największych zniszczeń dokonały wojska carskie podczas powstania listopadowego oraz działania frontowe pierwszej i drugiej wojen światowych. Niemcy podczas okupacji splantowali część cmentarza, przygotowując miejsce dla swoich.

Obecnie cmentarz ma kształt regularnego czworoboku o wymiarach 299 m wzdłuż strony frontowej i 226 m wzdłuż stron bocznych.

Najstarszy grób na ostrołęckim cmentarzu pochodzi z 1860 r. Spoczywa w nim Ksawery Franciszek Kochanowski (1808 - 14.05.1860).

Kochanowski był obywatelem ziemskim, właścicielem dworu Kordowo, powstańcem z 1831 r. - podpułkownikiem, kawalerem wielu orderów. Jego ojciec był właścicielem Wiśniówka i Rogówka - dworków położonych nad rzeką Orz, po obu jej brzegach. Ksawery otrzymał jako własność od swego ojca dwór Rogówek. Majątek ten sprzedał niejakiemu Rutkowskiemu, a za uzyskane pieniądze nabył majątek i dwór Kordowo koło Ostrołęki i tam zamieszkał. Miał trzech synów. Najstarszy z nich, Alfred, był wójtem gminy Nakły, po roku 1866 wyjechał do Ameryki. Dwór Kordowo w czasie parcelacji został rozparcelowany.

Ksawery Kochanowski odegrał ważną rolę w okresie powstania listopadowego i w trakcie bitwy pod Ostrołęką. Gdy armia carska pod dowództwem feldmarszałka Iwana Dybicza Zabałkańskiego weszła do Królestwa Polskiego w celu stłumienia powstania, Kochanowski utworzył niezwłocznie oddział partyzancki, złożony z Kurpiów, z którym skierowany został w lasy pod Pułtusk. Kiedy wojska nieprzyjacielskie zajęły województwa augustowskie i płockie, zaistniała konieczność przegrupowań. Wówczas z oddziałem Kurpiów udał się lasami w okolice Broku, gdzie stacjonował korpus Rosena. Nie miał jednak sił na atakowanie obozu, pozostał więc w widłach Narwi i Bugu, przerywając przez długi czas linie komunikacyjne armii rosyjskiej. W bitwie ostrołęckiej na nadnarwiańskich błoniach 26 maja 1831 r. jego oddział ofiarnie bronił przeprawy przez rzekę, razem z tyralierami atakując bohatersko szeregi nieprzyjaciela. Kurpie, uzbrojeni w myśliwskie jednorurki, sztucery i na sztorc osadzone kosy, wykazywali w walce dużą odwagę i bohaterstwo. Jeden z kosynierów, według historycznych źródeł, zabił kosą trzynastu nieprzyjaciół, za co na żądanie całego pułku, został odznaczony krzyżem wojskowym.

Mogiła Ksawerego Franciszka Kochanowskiego jest obecnie najstarszą na ostrołęckim cmentarzu parafialnym, do dziś zachowaną. Otoczona żeliwnym ażurowym płotkiem w kształcie kwadratu, z żeliwnym krzyżem pośrodku, wtopionym w podstawę utworzoną z młyńskiego kamiennego koła. Zarówno płotek, krzyż i figura Ukrzyżowanego mocno ucierpiały od przemijającego czasu i przetaczających się tędy burz wojennych.

11 listopada 1988 r., w 70. rocznicę odzyskania niepodległości, na grobie K. F. Kochanowskiego odsłonięto płytę pamiątkową, ufundowaną przez Towarzystwo Przyjaciół Ostrołęki.

Warto tez wspomnieć, że do 1983 r. najstarszym nagrobkiem na ostrołęckim cmentarzu parafialnym był nagrobek Kazimierza Wroczyńskiego z 1849 r. Wykonany z piaskowca w kształcie prostopadłościanu z płaskorzeźbą krzyża i pochodni u dołu oraz z inskrypcją;  „Jakub Tybory Wroczyński, były sędzia powiatu winnickiego, ojciec, z opłakaniem synowi swojemu Kazimierzowi, Kollegialnemu Assesorowi Sztabowemu - lekarzowi 5. Artyleryjskiej brygady, zmarłemu 21 listopada 1849 r., pomnik ten czyniąc, o westchnienie do Boga prosi.”

Jak podaje zapis w Kronice Parafialnej, w 1856 r. w czasie przeprowadzania remontu wnętrza fary, osadzono w murze kościoła tablicę z identyczną inskrypcją jak na nagrobku. Tablica ta uległa jednak zniszczeniu.

W 1983 r., w związku z planowanym lapidarium dla obiektów zagrożonych, nagrobek Kazimierza Wroczyńskiego został przeniesiony z cmentarza na dziedziniec kościoła poklasztornego.

Tekst powstał na podstawie informacji zawartych w książce Czesława Parzycha pt. „Cmentarz parafialny w Ostrołęce”, wyd. 1996 przez Towarzystwo Przyjaciół Ostrołęki. Autor wyraził zgodę na wykorzystanie w tekście fragmentów książki.


Lek

Zapraszamy do galerii zdjęć najstarszych nagrobków na ostrołęckim cmentarzu parafialnym zamieszczonej poniżej: