Gorące debata w Sejmie o in vitro. Co zakładają projekty ustaw?

Gorąca debata w Sejmie na temat in vitro. Zobacz co zakładają projekty złożone przez Radę Ministrów, PiS i SLD.

Projekt Rady Ministrów reguluje leczenie niepłodności, zasady i warunki stosowania wspomaganej prokreacji, postępowanie z komórkami rozrodczymi i zarodkami. Rządowy projekt ustawy o leczeniu niepłodności ma chronić nie tylko prawa osób dotkniętych niepłodnością i decydujących się na uczestnictwo w tych procedurach, ale również dzieci urodzonych dzięki leczeniu. Jedną z metod leczenia niepłodności uregulowanych w projekcie jest procedura in vitro, która ma być dostępna dla małżeństw oraz osób pozostających we wspólnym pożyciu. Z tej metody będzie można skorzystać, jeśli inne sposoby, stosowane przez co najmniej 12 miesięcy nie przyniosły efektów.  Zapłodnionych będzie mogło zostać nie więcej niż 6 komórek rozrodczych. Zasada ta nie będzie stosowana, jeśli kobieta ukończyła 35 lat, dwie próby in vitro nie przyniosły rezultatów lub ze względu na stan zdrowia kobiety, niezależny od problemu bezpłodności. Projekt zakazuje tworzenia ludzkich zarodków, jeśli nie będą one służyły wspomaganej prokreacji. W projekcie zapisano też zakaz niszczenia prawidłowo rozwijających się zarodków, czyli m.in. takich, w których nie zostały stwierdzone wady powodujące ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę. Za niszczenie zarodków wbrew ustawie oraz klonowanie zarodków będzie grozić od 6 miesięcy do 5 lat więzienia. Projekt porządkuje kwestię anonimowego dawstwa komórek rozrodczych i zarodków. W myśl projektu zarodki przechowywane w banku komórek rozrodczych i zarodków będą mogły być adoptowane po 20 latach. Do dawstwa anonimowego będą też przekazywane zarodki w przypadku śmierci obojga dawców.  Osoby urodzone dzięki in vitro z wykorzystaniem komórek dawców anonimowych będą mogły po osiągnięciu pełnoletniości zapoznać się z informacjami o roku i miejscu urodzenia oraz stanie zdrowia dawcy. Zgodnie z projektem zakazane będą badania genetyczne, których celem jest wybór płci dziecka. Badania genetyczne można przeprowadzać wyłącznie po to, by uniknąć ciężkiej, nieuleczalnej choroby dziedzicznej. Zgodnie z projektem minister zdrowia będzie tworzył Centra Leczenia Niepłodności, realizujące pełny i kompleksowy zakres świadczeń zdrowotnych umożliwiających leczenie niepłodności oraz prowadzące działalność dydaktyczną i badawczą. Ponadto szef resortu zdrowia będzie prowadził rejestr dawców komórek rozrodczych i zarodków. Dane zawarte w rejestrze będą objęte tajemnicą.

Wniesiony przez grupę posłów KP SLD projekt nowelizacji ustawy o pobieraniu, przechowywaniu i przeszczepianiu komórek, tkanek i narządów uzupełnia obecne przepisy o warunki stosowania metod rozrodu wspomaganego (m.in. in vitro) oraz działania banków komórek rozrodczych i zarodków. Jak podkreślają wnioskodawcy, uregulowanie tych kwestii ma poprawić bezpieczeństwo pacjentów oraz chronić zarodki. Projekt umożliwia osobom pozostającym w związku małżeńskim lub we wspólnym pożyciu korzystanie z procedur wspomaganej prokreacji, jak również adopcję zarodków, nie regulując jednak procedury adopcyjnej. Zgodnie z projektem możliwe będzie tworzenie wielu zarodków, ich zamrażanie oraz diagnostyka. Za handel komórkami rozrodczymi i zarodkami, przeszczepianie lub udostępnianie komórek i zarodków uzyskanych wbrew ustawie ma grozić od 6 miesięcy do 5 lat więzienia. Grzywną, ograniczeniem wolności albo do 2 lat więzienia będzie karane niezgodne z ustawą stosowanie metod wspomaganej prokreacji. Taka sama kara będzie grozić za przeprowadzanie testów na zarodkach  w celu wyboru płci dziecka.Projekt dopuszcza diagnostykę zarodków, jeżeli pozwoli to uniknąć ciężkiej choroby dziedzicznej. Za pośrednictwo w zawieraniu umów o macierzyństwo zastępcze (surogacyjne) w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej przewidziano karę więzienia do lat 3. Zakazane i zagrożone więzieniem od 3 miesięcy do 5 lat ma być umyślne niszczenie prawidłowo rozwijających się zarodków. W projekcie zapisano też m.in. sankcje za tworzenie zarodków z ludzkich komórek rozrodczych dla celów badawczych lub naukowych (kara więzienia do lat 3) oraz za stosowanie rozrodu wspomaganego medycznie do klonowania ludzi (kara więzienia do lat 5). Ponadto projekt m.in. zakłada licencjonowanie i nadzór nad placówkami wykonującymi procedury wspomaganej prokreacji. W tym celu utworzony ma być centralny rejestr medycznie wspomaganej prokreacji. Zgodnie z projektem powstać ma również Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne ds. Medycznie Wspomaganej Prokreacji „PolArt”. Projekt wpłynął do Sejmu 1 grudnia 2011 r., 23 lipca 2012 r. został skierowany do pierwszego czytania na posiedzeniu Izby.

Kolejną propozycją dotyczącą m.in. uregulowania kwestii in vitro, którą Sejm rozpatrzy w łącznej debacie, będzie przygotowany przez grupę posłów KP PiS projekt ustawy o ochronie genomu ludzkiego i embrionu ludzkiego. Według autorów projektu proponowane przepisy mają na celu ochronę godności, życia i integralności genetycznej człowieka. Wnioskodawcy proponują m.in. wprowadzenie kary grzywny, ograniczenia wolności lub do 2 lat więzienia za tworzenie embrionów ludzkich poza organizmem kobiety. Od 3 miesięcy do 5 lat więzienia ma grozić za ingerencję w genom ludzki, a także m.in. za klonowanie ludzi. Ingerencje w genom będą dopuszczalne, o ile nie powodują dziedzicznej zmiany. Autorzy projektu postulują również np. zakaz odpłatnego lub nieodpłatnego rozporządzania embrionem, stosowania praktyk eugenicznych czy powodowania śmierci embrionu ludzkiego. Jednocześnie projekt dopuszcza zakończenie rozpoczętych już procedur zapłodnienia pozaustrojowego. Projekt określa status embrionu ludzkiego i przyznaje prawo sprawowania pieczy nad nim wyłącznie rodzicom. Projekt zakłada również powołanie Polskiej Rady Bioetycznej jako organu opiniodawczo-doradczego przy Prezesie Rady Ministrów w sprawach etycznych, prawnych, ekonomicznych i społecznych uwarunkowań rozwoju biomedycyny i biotechnologii. Utworzony zostałby także Urząd do spraw Biomedycyny - centralny organ administracji rządowej powoływany i odwoływany za zgodą Polskiej Rady Bioetycznej. Do kompetencji Urzędu miałoby należeć m.in. udzielanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie badań genetycznych oraz kontrolowanie przestrzegania wymagań ustawowych i warunków wykonywania działalności określonej w takich zezwoleniach. Projekt wpłynął do laski marszałkowskiej 22 czerwca 2012 r., natomiast 18 lutego 2013 r. został skierowany do pierwszego czytania na posiedzeniu Sejmu. 2 kwietnia br. wpłynęła autoporawka do projektu, wprowadzająca za tworzenie  embrionu ludzkiego poza organizmem kobiety oraz za stosowanie procedury In vitro dodatkowo obowiązkowy zakaz wykonywania zawodu.