Czy rada gminy Rzekuń popełniła błąd w sprawie referendum?

Rada gminy Rzekuń 29 grudnia 2016 r. podjęła uchwałę o przeprowadzeniu referendum lokalnego w sprawie przyłączenia części gminy do Ostrołęki. Z analizy przepisów prawa wynika, że samodzielne podjecie uchwały o referendum przez radę gminy może być powodem do jej unieważnienia przez wojewodę.

Lepszym rozwiązaniem mogło być zainicjowanie procedury referendalnej przez grupę mieszkańców.

W gminie Rzekuń mobilizacja. Władze i mieszkańcy są zdeterminowani i sprzeciwiają się staraniom sąsiedniej Ostrołęki o włączenie do miasta części swojej gminy. Jednym ze sposobów na wyrażenie protestu mieszkańców ma być przeprowadzenie referendum lokalnego w sprawie zmian granic gminy. Właśnie w tej sprawie rada gminy zebrała się 29 grudnia 2016 r. Podczas sesji radni podjęli uchwałę o przeprowadzeniu referendum lokalnego w sprawie przyłączenia części gminy Rzekuń do miasta Ostrołęka. Zgodnie z wolą radnych referendum miałoby się odbyć 19 lutego 2017 r.

Ważne jest to z czyjej inicjatywy ma być przeprowadzone referendum

W Polsce podstawą prawną do przeprowadzenia referendum jest ustawa o referendum lokalnym. Zgodnie z jej treścią referendum gminne może być przeprowadzone na wniosek mieszkańców gminy albo z inicjatywy rady gminy. W Rzekuniu radni wybrali to drugie rozwiązanie. Taka droga do przeprowadzenia głosowania jest szybsza niż procedura wszczynana przez samych mieszkańców. Wynika to z tego, że jeśli referendum ma być przeprowadzone na wniosek mieszkańców to, zanim złożą oni wniosek, muszą w ciągu 60 dni zebrać podpisy mieszkańców.

Referendum w sprawie zmian granic gminy

W przypadku głosowania w sprawie zmian granic gminy więcej szczegółów co do zasad przeprowadzenia tego typu referendum znajdziemy w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym. Zgodnie z jej treścią w sprawie ustalenia granic gminy może być przeprowadzone referendum lokalne z inicjatywy mieszkańców. Z inicjatywą taką wystąpić może jedynie grupa co najmniej 15 obywateli.

Wojewoda będzie kontrolował

Z ustawy o samorządzie gminnym wynika, że referendum w sprawie ustalenia granic gminy może być przeprowadzone jedynie z inicjatywy grupy co najmniej 15 obywateli. Wydaje się tym samym, że tego typu referendum nie można przeprowadzać z inicjatywy samej rady gminy. Rozstrzygnie to jednak wojewoda mazowiecki. Uchwała rady gminy Rzekuń w sprawie referendum tak jak każda zwykła uchwała będzie kontrolowana przez ten organ.

Chcąc uzyskać stanowisko wojewody mazowieckiego w sprawie uchwały referendalnej zwróciliśmy się do niego z kilkoma pytaniami. Niestety na tym etapie nie poznaliśmy żadnych konkretów. Zespół prasowy wojewody przekazał jedynie informację, że uchwała radnych z Rzekunia wpłynęła do urzędu 3 stycznia 2017 r. a wojewoda ma 30 dni na zbadanie jej poprawności.

Jeśli wojewoda uzna, że uchwała o referendum została podjęta w złym trybie to będzie mógł stwierdzić, że jest nieważna. To z kolei może spowodować, że sprawa referendum na dłuższy czas utknie w sądach.

A można było inaczej

Zagrożenie tym, że uchwała o referendum podjęta z inicjatywy samej rady może być unieważniona wydaje się uzasadnione. Pytanie czy nie lepiej było pozbyć się tego ryzyka rozpisując referendum z wniosku mieszkańców? Wystarczyło przecież zebrać grupę przynajmniej 15 osób, w której mogli działać również sami radni. Grupa ta powinna złożyć do wójta Rzekunia powiadomienie o zamiarze wystąpienia z inicjatywą referendalną. Od tego momentu inicjatorzy mieliby 60 dni na zebranie podpisów 10% mieszkańców Rzekunia. W praktyce oznaczało to zebranie około 850 podpisów.

Później wniosek o przeprowadzenie referendum (z załączonymi podpisami) musiałby być złożony do wójta Rzekunia. Badaniem poprawności wniosku i złożonych podpisów zajmowałaby się komisja powołana ze składu radnych. Po analizie wniosku już cała rada decydowałaby czy przeprowadzić referendum.

Jeśli założymy, że zarówno po stronie mieszkańców jak i władz gminy jest determinacja do przeprowadzenia referendum to cała procedura mogła zostać ukończona szybko i sprawnie.

Wszystko zależy od frekwencji

Jeśli ostatecznie działania mieszkańców Rzekunia doprowadzą do rozpisania referendum to najważniejsze będzie uzyskanie wymaganej frekwencji. Zgodnie z ustawą referendalną głosowanie w sprawie zmian granic gminy będzie ważne jeśli do urn pójdzie minimum 30% mieszkańców. W gminie Rzekuń warunek ten będzie spełniony jeśli zagłosuje około 2600 osób.

Autor: Tomasz Zakrzewski, referendumlokalne.pl