179. rocznica Bitwy pod Ostrołęką

Jest rok 1831. Polski nie ma na mapie Europy. Część naszych ziem z Warszawą i Ostrołęką znajduje się pod zaborem rosyjskim w tzw. Królestwie Polskim.

29 listopada 1830 r. w Warszawie wybucha Powstanie Listopadowe. W niedługim czasie przybiera ono charakter regularnej wojny polsko-rosyjskiej. Mają miejsce wielkie bitwy pod Stoczkiem, Olszynką Grochowską, Iganiami. 26 maja 1831 r. w Ostrołęce i jej najbliższej okolicy dochodzi do jednej z najkrwawszych bitew powstania listopadowego. Gdy zwycięstwo przechyla się na stronę wojsk rosyjskich, od całkowitej klęski ratuje Polaków bohaterska szarża 4 baterii lekkokonnej ppłk. Józefa Bema. Rosjanie odstępują od ponawiania ataków. Polacy wieczorem podejmują decyzję o odwrocie w stronę Warszawy. Rosjanie nie ruszają w pościg.

Zniszczenia po obu stronach są ogromne. Straty rosyjskie wynoszą ok. 5800 zabitych i rannych. Straty polskie to 1800 zabitych żołnierzy i oficerów, 2900 rannych, 1400 w niewoli. W walce poległo dwóch generałów – gen. Ludwik Kicki oraz gen. Henryk Kamieński. Chociaż w samej bitwie nie było zwycięzcy, to na skutek ogromnych strat, niewykorzystanych szans, upadku „moralnego ducha” dowódców, bitwa stała się punktem zwrotnym powstania. Po jego upadku zaborca przystąpił do wzmożonych represji względem nie tylko uczestników powstania, ale i całego narodu polskiego. Dopiero odzyskanie niepodległości przez Polskę w 1918 r. umożliwiło społeczeństwu Ostrołęki oddanie należnego hołdu bohaterom bitwy ostrołęckiej w 1831 r., także poprzez wystawienie pomników i czczenie rocznic. Postawiono wówczas krzyże na mogile Czwartaków pod murem ostrołęckiego klasztoru, na grobie gen. Kickiego i gen. Kamieńskiego, odsłonięto pomnik bohaterskiej szarży J. Bema, rozpoczęto budowę monumentalnego Mauzoleum Bitwy Ostrołęckiej.

Poszukując śladów Bitwy pod Ostrołęką 1831 musimy odwiedzić:

Kościół pobernardyński Św. Antoniego (klasztor) i pomnik Czwartaków

Zespół poklasztorny bernardynów, nazywany perłą północnego Mazowsza, skromny zewnętrznie, uderza bogactwem wnętrz i przepiękną polichromią. Historia tego obiektu splata się z historią Ostrołęki. W jego murach bronili się w czasie powstania listopadowego słynni „Czwartacy” – 4 Pułk Piechoty Liniowej pod dowództwem gen. Ludwika Bogusławskiego. Na zewnątrz murów od strony ul. Staszica znajduje się mogiła poległych w 1831 roku Czwartaków. Na grobie w 1973 r. odsłonięto pomnik z napisem: „Tym, co w boju zapragnęli słynąć, dwie tylko drogi, zwyciężyć lub zginąć”.

Pomnik Józefa Bema, Muzeum Kultury Kurpiowskiej

Pośrodku dawnego rynku, nazwanego Placem Bema, stoi odsłonięty 26 maja 1973 roku pomnik gen. Józefa Bema z napisem „W hołdzie wielkiemu Polakowi – społeczeństwo Ostrołęki”. Z tyłu pomnika, w gmachu dawnej poczty, znajduje się Muzeum Kultury Kurpiowskiej. Można tu obejrzeć wiele interesujących wystaw dotyczących zarówno powstania listopadowego, jak i całego miasta oraz regionu kurpiowskiego. Warto zwrócić uwagę na plastyczną panoramę bitwy pod Ostrołęką, wykonaną przez artystę Krzysztofa Jezierskiego.

Grób generała Henryka Kamieńskiego

Kierując się z Placu Bema mostem im. Antoniego Madalińskiego na prawą stronę Narwi, docieramy na teren najkrwawszych zmagań wojsk rosyjskich i polskich w 1831 r. Przez rondo ks. Siemowita III idziemy wzdłuż ulicy Stacha Konwy. Na posesji nr 8, przy małym drewnianym domku, niepozorny, ogrodzony krzyż. To wg tradycji, grób bohatersko poległego w bitwie dowódcy 5 Dywizji Piechoty gen. Henryka Kamieńskiego.

Pomnik szarży artylerii konnej pod wodzą J. Bema.

Po przejściu na drugą stronę ul. Stacha Konwy polną drogą, mając po prawej stronie stację paliw, a po lewej fosy, docieramy do ul. Fortowej. Kierując się w prawą stronę, wkrótce znajdziemy się przy wzniesionym na sztucznym pagórku pomniku, który z wielkimi hołdami odsłonięto 26 maja 1931 roku, w setną rocznicę bitwy. Przedstawia ona orła wzbijającego się do lotu. Pomnik został zniszczony przez niemieckiego okupanta w czasie II wojny światowej. Odsłonięcie odbudowanego pomnika nastąpiło 20 lipca 1958 roku. Napis na tablicy „Bohaterom szarży artyleryjskiej pod dowództwem generała Józefa Bema w Bitwie pod Ostrołęka 26.05.1831 r. społeczeństwo m. Ostrołęka”.

Grób generała Ludwika Kickiego

Za pomnikiem posuwamy się dalej polną drogą w kierunku wsi Kruki. Po dojściu do głównej drogi wiejskiej skręcamy w prawo. Za ostatnimi zabudowaniami, w położonym po prawej stronie drogi lasku, na wzniesieniu, znajduje się ogrodzony betonowym płotem grób gen. Kickiego. W chwili śmierci ten okryty sławą w bitwie pod Raszynem i wyprawie Napoleońskiej na Rosję u boku ks. Poniatowskiego dowódca 2 Pułku Ułanów, miał 40 lat.

Mauzoleum Bitwy pod Ostrołęką

W bezpośrednim sąsiedztwie ulicy Warszawskiej, na terenie byłej prochowni wojsk carskich, znajduje się otoczony fosami niedokończony Pomnik Mauzoleum Bitwy pod Ostrołęką. Budowę mauzoleum rozpoczęto w 1930 roku, w ramach ogólnopolskich obchodów 100. rocznicy wybuchu powstania listopadowego, i dotychczas nie zakończono.